Plasticcijfers
Hoe groot is de plasticvervuiling in Nederland? Hoeveel plastic ligt er in zee? Hoeveel wordt er gerecycled? Oorzaken en gevolgen van de plasticsoep zijn moeilijk in nauwkeurige cijfers te vangen. Wereldwijd proberen honderden wetenschappers grip te krijgen op de problematiek van de plasticsoep. De Duitse Heinrich Böll-stichting heeft in samenwerking met de Duitse milieuorganisatie BUND in 2019 de Plastic Atlas uitgebracht. Hierin wordt op basis van actuele wetenschappelijke inzichten de problematiek beschreven en becijferd. Onderstaande gegevens zijn overwegend aan dit rapport ontleend.
Plasticproductie
- Wereldwijd wordt inmiddels meer dan 400 miljoen ton plastic geproduceerd. Meer dan een derde daarvan bestaat uit verpakkingen.
- Tussen 1950 en 2015 werd wereldwijd 8,3 miljard ton plastic geproduceerd. Dat is per nu levende wereldburger meer dan 1000 kilo.
- Van die 8,3 miljard ton is nu ongeveer 30% (2500 miljoen ton) in gebruik.
- Tussen 1950 en 2015 is er zo’n 6300 miljoen ton plastic afval ontstaan: eenmalig gebruikt en gerecycled plastic bij elkaar opgeteld. Daarvan is ongeveer 12% (800 miljoen ton) verbrand en 9% (600 miljoen ton) gerecycled. Van het gerecyclede plastic is slechts 10% opnieuw gerecycled. De resterende 79% van dat afval kwam op vuilnisbelten of in de natuur terecht.
- Als de huidige productie zich doorzet zal er in het jaar 2050 ongeveer 12 miljard ton plastic afval op vuilnisbelten en in de natuur terechtgekomen zijn.
- Bijna de helft (44%) van al het plastic dat ooit wereldwijd geproduceerd werd, is nota bene pas sinds het jaar 2000 op de markt gebracht.
- Van al het plastic dat tegenwoordig wordt geproduceerd, wordt 9% gerecycled (bijna altijd resulterend in producten van slechtere kwaliteit), wordt 40% gecontroleerd gestort, wordt 14% gecontroleerd verbrand en eindigt 32% in het milieu (dit is inclusief ongecontroleerde verbranding).
- In de Europese Unie zijn in 2018 meer dan 1,13 biljoen verpakkingen gebruikt.
- In 2025 zal meer dan 600 miljoen ton plastic per jaar geproduceerd worden op aarde. Recyclingsystemen zijn niet in staat die hoeveelheid op te vangen. Het enige dat helpt: veel minder plastic produceren en gebruiken.
Plasticsoep
- Veertig procent van alle plastic producten is binnen één maand afval geworden.
- Tot 2018 is in totaal 86 miljoen ton plastic in zee beland. Daarvan drijft 0,5% aan de oppervlakte. In kustwateren is 23 miljoen ton (23%) terechtgekomen, op kusten en op de bodem ligt 29 miljoen ton (33,7%) en in de waterkolom van de oceanen zweeft nog eens 34 miljoen ton (39%).
- Van de 120 soorten zeezoogdieren die op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten staan, is gedocumenteerd dat 54 plastic eten of zich erin verstrikken.
- Van de noordse stormvogel in de Noordzee heeft 95% plastic in de maag. Gemiddeld zijn dat 34 stukjes (totaalgewicht van 0,31 gram). Omgerekend naar de mens gaat het om een bord vol plastic.
- In 95% van de nesten van de jan-van-genten op Helgoland zit plastic van visnetten verwerkt. Een op de drie dode jan-van-genten op dit eiland in de Noordzee is door verstrikking omgekomen; ze hebben zichzelf tijdens het broeden opgehangen in de nylon draden.
- Plastic in water trekt gifstoffen als PCB en DDT aan. Dieren die dit plastic binnenkrijgen, krijgen ook deze gifstoffen binnen, nog afgezien van de schadelijke stoffen die bij de productie aan het plastic waren toegevoegd.
- Minstens 387 mariene soorten liften mee met drijvend plastic over grote afstanden. Door invasie van nieuwe soorten worden ecosystemen verstoord.
- Via de Rijn stromen naar schatting 893.000 microplastics per vierkante kilometer de zee in. Van alle grote rivieren in de wereld brengen Aziatische rivieren het meeste plastic naar zee.
- Rioolslib wordt in veel Europese landen als mest over akkers verspreid. Deze zitten vol microplastics die uit het afvalwater gehaald zijn. In Frankrijk was dat in 2016 bijvoorbeeld 11.653 ton.
Textiel
- Synthetisch textiel (kleding, tapijten) vertegenwoordigt circa 15% van de jaarlijkse wereldwijde plasticproductie.
- Van al het textiel dat in 2017 werd gemaakt, bestond ongeveer 70% uit kunststof. Dat is circa 53,7 miljoen ton. Hiervan wordt 94% in Azië geproduceerd. Van al dat kunststof was 80% polyester.
- Een machinale wasbeurt van 5 kilo synthetisch textiel veroorzaakt negen miljoen microvezels. Een enkele fleecetrui 250.000 vezels.
- Kledingmerken overspoelen de markt met goedkope kleding die snel wordt vervangen. Fast Fashion is een belangrijke oorzaak van plasticvervuiling door textiel.
Plastic en klimaat
- Als de plasticproductie niet beperkt wordt, is plastic in 2050 verantwoordelijk voor de uitstoot van 56 gigaton CO2. Dat is evenveel als 10 tot 13 procent van het CO2-budget. Om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius moet de wereld volgens het Klimaatakkoord van Parijs binnen dit budget blijven.
- De CO2-emissie van één polyester shirt ligt tussen de 3,8 en 7,1 kilo.
- Het maken van synthetisch textiel draagt bij aan de klimaatcrisis. De CO2-emissie was in 2015 al 706 miljard ton. Om die op te nemen is een bos van 597 miljoen hectare nodig.
Plasticproducenten
- Slechts een handvol multinationale ondernemingen controleert de markt voor pellets, de grondstof voor het maken van plastic.
- De grootste kunststofproducenten hebben hun hoofdkantoor in westerse landen, maar produceren in meer dan 200 landen. Door lobby oefent de sector een grote invloed uit op beleid. Hierdoor valt het te verklaren dat de aandacht uitgaat naar recycling en afvalmanagement in plaats van naar plasticproductie en het dragen van verantwoordelijkheid voor het geproduceerde plastic. De American Chemistry Council, die meer dan 150 chemiebedrijven vertegenwoordigt, gaf het afgelopen decennium bijna 89 miljoen euro uit aan lobbyactiviteiten.
- In Europa is de Britse chemiereus INEOS de grootste plasticproducent. Dit bedrijf heeft een eigen infrastructuur. Het haalt ethaan (afkomstig van schaliegas) met tankschepen uit de Verenigde Staten. In Antwerpen wordt door INEOS voor 3 miljard euro geïnvesteerd in nieuwe plasticfabrieken.
- Coca-Cola produceert wereldwijd 167.000 plastic flessen per minuut en 88 miljard per jaar. Als je die flessen achter elkaar legt, kun je 31 keer heen en terug naar de maan. Coca-Cola begon in 1978 met het vervangen van de glazen statiegeldfles door de plastic wegwerpfles.
- In Duitsland wordt meer dan de helft van het afvalplastic verbrand. Daarbij komen schadelijke stoffen vrij die moeten worden opgeslagen, bijvoorbeeld in een zoutoplossing.
Plasticrecycling
- Elke Europeaan produceert gemiddeld 31 kilo plastic afval per jaar (2018). Per land zijn er grote verschillen: van 12 kilo per jaar per persoon in Kroatië tot aan 60 kilo per persoon in Ierland.
- Van een kunststof-kringloop kan nauwelijks worden gesproken. Plasticproducenten gebruiken liever nieuw (virgin) plastic dan recyclaat (gerecycled plastic), dat over het algemeen slechter van kwaliteit en ook duurder is.
- In Duitsland was er 5,2 miljoen ton plasticafval in 2017. Daarvan werd 15,6% (0,81 miljoen ton) weer als recyclaat gebruikt voor het maken van nieuwe plastic producten.
- Tot China de import van vrijwel al het plasticafval in 2018 verbood, ging ongeveer de helft al het plasticafval uit de wereld naar China. In 2016 bedroeg de import nog 600.000 ton per mand, maar na 2018 nam dit af tot 30.000 ton. Westerse landen gingen vervolgens exporteren naar andere Aziatische landen, die op hun beurt maatregelen nemen. Een gevolg is dat er in de westerse landen nu meer plastic verbrand wordt.
- Waste pickers in ontwikkelingslanden sorteren plastic en verkopen plastics die gerecycled kunnen worden. Dat zijn echter slechts enkele soorten, met name PET.
Plastic en gezondheid
- In het bloed van Amerikaanse vrouwen worden gemiddeld 56 verschillende chemische stoffen aangetroffen. Veel van deze stoffen komen in plastic producten voor. Ze werden toegevoegd om het plastic de gewenste eigenschappen te geven.
- Hormoonverstorende stoffen, met name weekmakers in plastic, worden in verband gebracht met ziektes, zoals borstkanker, onvruchtbaarheid, vervroegde pubertijd, overgewicht, allergieën en diabetes
- Bij het verbranden van plastic komen schadelijke stoffen vrij zoals koolmonoxide, stikstof, dioxinen en furanen. Deze stoffen worden met een reeks van ziektes in verband gebracht. De as kan bodem en water verontreinigen.
- Anders dan bij verzorgingsproducten hoeven fabrikanten van speelgoed, meubels en textiel in Europa niet aan te geven welke chemicaliën zijn toegepast.
- De grond waarop gewassen groeien is 4 tot 23 keer zo vervuild met microplastics als de oceaan.
- Microplastics dringen door in grond- en drinkwater. In Illinois (VS) zijn microplastics in ondergrondse waterreservoirs aangetroffen.
- Nanoplastics kunnen de placenta binnendringen.
- In ontwikkelingslanden zoeken miljoenen mensen in vuilnisbelten naar plastic dat nog waarde heeft. Ze werken in erbarmelijke en ongezonde omstandigheden.
